Brandveiligheid in veestallen: in gesprek met Nick Put (VGGM)

In deze interviewreeks delen experts uit de sector hun ervaringen en tips met betrekking tot brandveiligheid op het boerenerf. De artikelen maken deel uit van het project ‘Brandveiligheid in Veestallen Gelderse Vallei’. Dit keer zijn we in gesprek met Nick Put van Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden: “We bieden aan om mee te kijken met veehouders. Bijvoorbeeld als je bouw- of verbouwplannen hebt: we komen graag in een vroeg stadium langs om je plannen met je door te nemen.”

Meer weten? Klik hier voor de Brandveiligheid pagina met tips, video’s en artikelen! 

In het project ‘Brandveiligheid in Veestallen Gelderse Vallei’ gaan een groep partners vanuit VGGM, KSN, Univé en Ten Dijk Ongediertebestrijding samen de boer op. Tijdens die bezoeken wisselen zij samen met de deelnemende agrariërs kennis en ervaringen over brandveiligheid en risicofactoren op het bedrijf. Het doel van het project is om kennis uit te wisselen over risico’s en aandachtspunten op veebedrijven met betrekking tot brandveiligheid en hier voorlichting over te geven aan agrariërs en betrokken partijen in de regio. Het project wordt georganiseerd en getrokken door LTO Noord, medefinanciers zijn gemeenten Barneveld, Scherpenzeel en Woudenberg.

Nick Put is Adviseur Brandveiligheid en Brandonderzoeker bij VGGM en gestationeerd in Arnhem. Inmiddels is hij bij verschillende agrarische branden ter plaatse geweest om onderzoek te doen en doet mee aan de inventarisaties van het project in de Gelderse Vallei.

Waarom doet VGGM mee aan dit project?
“Een stalbrand heeft flinke maatschappelijke impact. Vaak gaat het om forse branden en gaat er ook dierenleed mee gepaard. Vaak als wij ter plaatse komen, dan is brand al zo groot dat we er weinig nog aan kunnen doen. De oorzaak is dan ook vaak lastig te achterhalen. Daarom doen we mee aan dit project: we willen ervan leren. Het biedt ons de mogelijkheid om een bedrijf in een normale situatie te zien en dan te kijken wat mogelijke risico’s kunnen zijn. Ik ben gevraagd om mee te gaan vanuit mijn rol als brandonderzoeker. Ik ben zeker niet meegegaan om de anderen wat te leren, maar juist om van hen te leren. Iedere partij let toch weer ergens anders op en het is heel nuttig om daarover gedachten uit te wisselen.”

Hoe is de brandveiligheid in stallen de afgelopen jaren ontwikkeld?
“Wat we vooral zien, is dat er steeds meer grotere stallen worden gebouwd. De impact van een brand wordt daarmee dus ook steeds groter. Qua bouwmaterialen zien we ook ontwikkelingen: Brandcompartimenten en (kunststof) bouwmateriaal wat gebruikt wordt voldoen wel steeds meer aan strengere brandklasses, maar ik moet zeggen dat de testmethodes daarvoor en uiteindelijke praktijk niet echt te vergelijken zijn. * Voorheen werd er meer steenachtig materiaal en hout gebruikt, dat brandde eigenlijk minder goed. Installaties in stallen worden ook steeds groter en complexer. Er wordt steeds meer geautomatiseerd en dus loop je meer risico op brand. Bovendien moeten stallen steeds (lucht)dichter gebouwd worden, met luchtventilaties en gassen worden afgezogen. Het nadeel van een pand zo dicht maken is dat de rook niet goed weg kan en je sneller warmteopbouw en branduitbreiding krijgt. Als er geen brandscheiding is, dan slaat een brand ook nog snel over naar andere delen. Daarom is er vaak niet veel meer aan te redden als de brand eenmaal is uitgebroken. Waterwinning is vaak ook lastig met stallen in het buitengebied. Samen met de langere aanrijdtijd resulteert dit in dat we pas later water op het vuur hebben.”

*Volgens de Onderzoeksraad voor de Veiligheid lijken er door de strengere eisen aan brandklasses niet significant minder branden ontstaan zijn. Er is echter niet voldoende data om dit hard te maken.

Waar letten jullie op in stallen ten aanzien van brandveiligheid?
“We bieden in ieder geval aan om mee te kijken. Bijvoorbeeld als je bouw- of verbouwplannen hebt komen we heel graag in een vroeg stadium langs om je plannen met je door te nemen. We kijken dan risicogericht om de veiligheid te vergroten. Dus we kijken niet alleen naar wetgeving, maar juist ook naar kleine slimme aanpassingen die je kunt doen om het risico te verminderen. Mocht er dan toch brand uitbreken; hoe kan je het zoveel mogelijk beperken. Wij snappen ook dat er meerdere belangen spelen op het erf: het moet gebruiksvriendelijk zijn en financieel haalbaar. Daarom zijn we er graag zo vroeg mogelijk bij. Grotere ingrepen zoals compartimenteren, ombouw en inbouw van een installatie bijvoorbeeld kan dan nog makkelijker in een bouwplan worden meegenomen.”

Welke brandrisicofactoren komen jullie het meeste tegen?
“Vanuit Brandweer NL zijn we nu bezig om meer onderzoek te doen bij stallen. We doen een landelijke uitvraag waarvan we data verzamelen. Het lijkt er wel op dat vaak de elektrische installatie de grootste veroorzaker is. En dat kan echt door van alles zijn: foutief geïnstalleerde zonnepanelen of elektrische installatie, corrosie op metaal (heeft nadelige invloed op de isolatieweerstand) of schade ontstaan door knaagdieren.”

Welke branduitbraak blijft jou het meeste bij?
“Ik heb er zelf gelukkig nog niet heel veel meegemaakt, maar met name de impact op de boeren zelf is me tot nu toe wel echt bijgebleven. Er is dan bijna volslagen ongeloof van het gezicht af te lezen over wat er gebeurt. Vaak heeft een boer met gevaar voor eigen leven nog dieren proberen te redden. Er komt gewoon veel emotie bij los. En dan zie je de schade die het achterlaat; echt een slagveld. De dode dieren die er liggen en vaak is er van het gebouw niets meer achtergebleven behalve het staal en steen.”

“Vervolgens heb je een heel proces wat zich afspeelt. Als brandonderzoekers komen we soms al direct tijdens de brand ter plaatse omdat we dan met eigen ogen kunnen zien wat het verloop van de brand is. Vervolgens moeten we vaak wachten op de verzekering en sluiten daarbij aan. De dieren moeten vaak zo snel mogelijk weg vanwege de geuroverlast. Als brandonderzoeker hebben we ook vragen die we met de boer willen doornemen. Kijken wat de mogelijke oorzaak kan zijn geweest en leren hoe de brand eventueel beperkt is gebleven. Er komt dus in korte tijd echt veel op de ondernemer af.”

Wat kan volgens jullie verbeteren in de sector m.b.t. brandveiligheid? Wie spelen daar een rol in?
“Een beetje een mix van factoren en partijen die een rol kunnen spelen. Het begint bij bewustzijn van de ondernemer zelf; daar gaat hij op handelen. Dat kan dus door vroeg met ons in gesprek te gaan. Maar ook installateurs zijn belangrijk: de elektrische installatie en onderhoud daarvan. En in de bouw valt nog wat te halen, daar moeten lastige afwegingen worden gemaakt. Enerzijds moeten de stallen dicht, maar moderne materialen zoals kunststof en prefab-constructies zijn niet altijd brandveilig. Daar liggen afwegingen die je met meerdere partijen moet maken.”

Wat kunnen veehouders zelf doen?
“Van vandaag op morgen: scherp zijn op je eigen handelen. Werkzaamheden zoals lassen en slijpen bijvoorbeeld buiten doen. Zorg dat je altijd een blusser bij de hand hebt. Controleer de hitte voordat je wegloopt. Houd je installatie en lampen schoon. TL lampen kunnen heet worden, als die stuk zijn meteen vervangen. Apparaten en werktuigen niet in de stal zetten, maar accuboormachine e.d. ergens anders opslaan. Als het mogelijk is, kan detectie in de stallen (in ieder geval in de technische ruimtes en ruimtes waar de apparaten en werktuigen staan) ook wat helpen i.c.m. blusmiddelen.”

Verzoek aan veehouders
“Als laatste een verzoek: Heb je een klein incident gehad wat je wel zelf hebt kunnen blussen of oplossen; neem dan alsjeblieft ook contact met ons op. Wij kunnen daar namelijk heel veel van leren.” brandonderzoek@vggm.nl