In gesprek met de thematrekker Waarderen en Verdienen
De partners van het Landbouwnetwerk Regio Foodvalley werken samen aan de toekomst van de agrarische sector in het gebied. Wat drijft hen en hoe gaan zij hierin te werk? Wat is er volgens hen nodig? In gesprek met Gerdien Kleijer, thematrekker Waarderen en Verdienen en verantwoordelijk voor het gelijknamige project binnen Boer aan het Roer.
Gerdien heeft de afgelopen jaren haar focus gelegd op verdienmodellen voor de agrarische sector in de Foodvalley regio. Binnen het Landbouwnetwerk trekt ze de themagroep hierover en binnen Boer aan het Roer (Regio Deal Foodvalley) organiseert ze onder andere cursussen en Masterclasses. “Aan de diverse groep betrokken ondernemers zien we dat de transitie al in gang is”, zegt ze.
Veearts
De geboren Twentse is dol op het platteland en wilde al vroeg met boeren gaan werken. Na haar studie Diergeneeskunde in Utrecht werkte ze als veearts in de praktijk en later bij de universiteit. Daarna gaf ze trainingen varkenshouderij op de Praktijkschool in Barneveld (Nu Aeres International). Daar kwamen boerenzoons en -dochters het vak leren. Ook kwamen er mensen van over de hele wereld leren hoe je varkens moet houden. Gerdiens blik werd wat breder dan alleen de gezondheid van dieren: ze gaf les over voedselveiligheid en kwaliteitssystemen, maar ook over veetransport.
Toegevoegde waarde
Na de praktijkschool maakte Kleijer de switch naar LTO Noord met een focus op onderwijs, innovatie en verdienmodellen voor varkenshouders. Daarnaast stond ze aan de wieg van Vallei Boert Bewust. Via een scorekaart worden bovenwettelijke extra’s in beeld gebracht en zo kunnen deelnemers van Boert Bewust vertellen aan de maatschappij wat ze allemaal bijdragen. Kleijer: “Dat hielp in de waardering en zichtbaarheid. Maar er volgde nog geen betere financiële beloning. Want bij produceren voor de wereldmarkt heeft de boer geen invloed op opbrengstprijs. En bovendien zijn er in Nederland extra kosten voor bijvoorbeeld de afzet van mest, wat een kostprijsverhogend effect heeft.”
In de zoektocht naar meer grip op toegevoegde waarde leerde Kleijer bij LTO Noord het ‘Business Model Canvas’ uit te werken. “Daarmee krijgen boeren inzicht in hun businessmodel. Het is een A4 met vakjes waarin je in een schema inzicht krijgt in wat je produceert en voor wie je dat doet. Centraal staat de ‘toegevoegde waarde’. . Die kennis komt nu goed van pas voor de deelnemende agrariërs in Boer aan het Roer waar emissiereductie, circulair veevoer en bodem belangrijkste thema zijn. Want zonder voldoende beloning is er geen toekomst voor de boeren en lukt innovatie ook niet,” zegt Kleijer. “Want wie rood staat kan niet groen doen. Voldoende verdienen is een voorwaarde, maar ook andere zaken kunnen waarde hebben. Denk aan toegang tot grond, of ruimte in de vergunningverlening. Daarom is het thema Waarderen en Verdienen opgenomen in het programma van Boer aan het Roer.”
Themagroep Waarderen en Verdienen
Kleijer, inmiddels werkzaam als zelfstandig adviseur, is met haar ruime ervaring in staat om breed naar het boerenbedrijf te kijken. “Bewustwording is een belangrijke eerste stap. We helpen boeren aan inzicht in hun eigen business en hun rol in de keten. De grote partijen in de sector zijn nog steeds gefocust op maximale productie van vlees, melk en eieren. Individuele boeren hebben geen invloed op de prijs, maar wel op de kwaliteit. “
Wat hebben boeren in de Foodvalley regio aan de themagroep?
“De zoektocht naar een beter verdienmodel is een lastige! De themagroep biedt helaas geen kant en klare antwoorden of een kant en klaar aanbod. We zijn nog volop in gesprek, en volgen ook de ontwikkelingen op dit thema om te kijken wat we daarvan kunnen leren en hoe we dit concreet kunnen maken voor Foodvalley. Daarom organiseren we van alles. Zo hebben we ter inspiratie gesprekken met boeren opgenomen in een podcastserie. Deze boeren hebben allemaal net een andere route gekozen om op een andere manier geld te verdienen. Deze podcasts zijn te beluisteren via de site van Boer aan het Roer. In de Masterclass Korte Keten begeleiden we boeren die in de korte keten willen afzetten. En in de Verdiepende Masterclass kijken we nog wat verder en breder, zo komt er ook een sessie aan over kansen voor concepten en gesloten ketens.”
Masterclasses
De eerste serie masterclasses Produceren in de korte keten is op 26 oktober 2021 afgerond. De samenstelling van de deelnemersgroep laat volgens Kleijer al zien dat de transitie in de regio al gaande is. “We hebben een zeer gevarieerde groep deelnemers, niet alleen veehouders, maar ook groetentelers, notentelers en deelnemers die aan de slag willen met beleving of agroforestry. Er zijn dus al ondernemers die kansen zien, bijvoorbeeld omdat er weinig groenten verbouwd worden in Foodvalley.”
Verdiepende Masterclass
Inmiddels is ook het vervolg gestart met de Verdiepende Masterclass over Verdienmodellen, Concepten en Korte Ketens. “Deze serie staat gepland tot en met maart 2022. In de ochtend zijn er lezingen die gratis online te volgen zijn. In het middagprogramma gaan we met een besloten groep boeren de diepte in. Wat we graag willen is een meer concrete onderbouwing van wat de boeren allemaal doen op hun bedrijf. Het meetstuk ontbrak nog. Boeren gaan nu voor hun eigen bedrijf en keten uitwerken hoe ze de duurzaamheid van hun bedrijf en product of dienst kwalitatief en kwantitatief kunnen onderbouwen. Het gaat naast de toegevoegde waarde ook over marketing, verdienen en financieren en slim samenwerken.”
Wat kunnen boeren zelf doen om stappen te zetten?
“Een belangrijke stap voor boeren is bewustwording dat de wereld verandert. Praat daarover met elkaar, maar juist ook met anderen die normaal gesproken niet op jouw erf komen. Eigenlijk is het allerbelangrijkste dat je zelf, met je gezin en/of personeel gaat nadenken over je mogelijkheden. Dat betekent dat je moet kijken naar je locatie, de sector(en) waarin je actief bent, maar ook naar wat je zelf echt graag wilt doen en wat niet. Gesprekken met een ondernemerscoach kunnen hierbij bijvoorbeeld ook goed helpen. En daarnaast kan je dus van het hierboven genoemde aanbod gebruikmaken of tal van andere projecten die georganiseerd worden in dit gebied. Alles is te vinden via het Agroloket.”
Welke stappen moeten het komende jaar door het Landbouwnetwerk worden gezet?
“Een grote uitdaging is het bereiken van meer boeren. Er zijn diverse activiteiten waarvan ik denk dat boeren er zeker iets mee kunnen, maar we lijken nog niet iedereen goed te bereiken. En ik denk ook dat er voor sommige doelgroepen wellicht nog inhoudelijk aanbod mist. Verbreding van activiteiten aanbod is wellicht een aandachtspunt. Ook een beter bereik van erfbetreders is belangrijk. Ik moet helaas toch wel echt zeggen dat de coronasituatie hierbij niet heeft geholpen. Live ontmoetingen doen zoveel meer dan online.”
Welke rol spelen andere partners daarin?
“Het bijzondere van het landbouwnetwerk is dat vrijwel het hele speelveld aan boord is. Boeren, banken, voerbedrijven, overheden: ze hebben elkaar echt nodig om samen te leren hoe het anders moet. En ze hebben allemaal een vergelijkbaar dilemma: ze willen wel anders, maar kunnen dat niet altijd even snel organiseren. En er zijn soms tegenstellingen tussen wat je op korte termijn moet doen en wat je op langere termijn eigenlijk graag zou willen. Het zijn echt niet alleen boeren die aan veranderen zijn, het hele systeem is aan het veranderen. Dat kost tijd. En energie.”
Ze vervolgt: “Daarnaast is toch ook het goede gesprek belangrijk om te komen tot meer inzicht. Met boeren, met de partners van het Landbouwnetwerk en met andere partijen die invloed hebben op de toekomst van de landbouw in de regio. Hoe gaan we de landbouw in de regio vitaal houden? Wie heeft daar allemaal belang bij? Wij denken dat er erg veel partijen een belang hebben en dat die partijen allemaal een steentje kunnen bijdragen. “
Wanneer is het Landbouwnetwerk een succes?
“Het landbouwnetwerk is een succes als het ons lukt om duidelijk te maken waarom de landbouw zo belangrijk is voor de regio, en dat belang te belonen. Boeren dragen bij aan het landschap, aan beleving, aan zorg, aan onderwijs en innovatie en ja, ze produceren ook nog eens voedsel. We zijn denk ik vergeten dat dit een eerste levensbehoefte is. De landbouw heeft op vraag van de maatschappij steeds zo efficiënt en goedkoop mogelijk voedsel geproduceerd. Dat heeft bijeffecten gecreëerd waar we nu last van hebben. De maatschappij vraagt om een ander landbouwsysteem. We hebben daarom als regio met elkaar de taak om dat nieuwe systeem te organiseren. Want een Foodvalley zonder landbouw: dát kan natuurlijk niet.”
Bron: Regio Deal Foodvalley
