Hoe zorg je voor een gezonde opbrengst als je de middelen waar je jarenlang op vertrouwde niet meer mag gebruiken? Er zijn gemeenten die strengere eisen stellen aan het gebruik van pachtgrond. Agrarische ondernemers die willen blijven pachten, krijgen dan te maken met voorwaarden als minder of geen gebruik van kunstmest, geen chemische bestrijdingsmiddelen en aandacht voor biodiversiteit. Voor veel agrarische ondernemers is dat geen eenvoudige opgave. Toch blijkt uit de praktijk dat dit mogelijk is – mits de juiste aanpak én goede randvoorwaarden aanwezig zijn.
Op 26 juni werd een velddemo georganiseerd op initiatief van het praktijknetwerk “Toekomstgericht Boeren Gelderland” en het project “Kennis en door de praktijk”. Bijna 40 mensen waren aanwezig, waaronder agrarische ondernemers met interesse in natuurinclusieve landbouw, beleidsmedewerkers van (lokale) overheden en vertegenwoordigers van het onderwijs.
Tijdens de velddemonstratie op zandgrondpercelen in Gelderland werd duidelijk dat je ook zonder chemie een stevige graanoogst kunt realiseren. Agrarische ondernemers, onderzoekers en beleidsmakers kwamen daar samen om te zien hoe je met technieken als klaveronderzaai, groenbemesting en ondiepe bodembewerking toch een goed functionerend teeltsysteem opzet. Voorafgaand aan het zaaien van wintergraan werd een groenbemester ingezaaid om de bodemstructuur te verbeteren, stikstof vast te leggen en onkruidgroei te onderdrukken. In plaats van diep te ploegen, werd de bodem losgesneden met een Acticut, die de wortels van onkruid oppervlakkig afsnijdt zonder het bodemleven te verstoren. Daarna volgde een bewerking met een Ekoploeg, die speciaal ontworpen is om het bodemleven zoveel mogelijk in stand te houden.
Veelvuldig gebruik van klaver
Opvallend was de inzet van klaver als onderzaai, tegelijk met het graan. Klaver verrijkt de bodem met stikstof en groeit door na het oogsten van het graan, waardoor de ondernemers later in het seizoen ook nog klaver kunnen maaien. Hierdoor ontstaat een systeem dat in balans blijft en waarbij geen kunstmest nodig is. Mechanisch onkruidbeheer, zoals het gebruik van de wiedeg tussen de graanrijen, vervangt chemische bestrijding. De resultaten waren veelbelovend: het chemievrije perceel wintertarwe leverde een vergelijkbare opbrengst op als het gangbare perceel ernaast, maar dan zonder kunstmest en bestrijdingsmiddelen.
Goede randvoorwaarden dragen bij aan verduurzaming
Om dit soort duurzame teelten rendabel te maken, is er echter meer nodig dan alleen kennis en inzet. Tijdens de velddemo gaven veel deelnemers aan dat de financiële randvoorwaarden nog niet altijd op orde zijn. Chemievrije teelt vraagt vaak meer arbeid, aanpassingen in machines en een langere aanlooptijd. Zonder zekerheid over de pacht of zonder ruimte om te investeren, is het risico simpelweg te groot. Lagere pachtprijzen en langjarige contracten kunnen hierin het verschil maken. Pas dan ontstaat er voldoende ruimte om te durven experimenteren met nieuwe methoden, zonder dat een tegenvallend seizoen meteen grote financiële gevolgen heeft.
Praktijkvoorbeeld: Gemeente Ede
Een goed voorbeeld van hoe dat in de praktijk kan, is te vinden in de gemeente Ede. Daar is het pachtbeleid aangepast: agrarische ondernemers krijgen punten als zij duurzame maatregelen toepassen, zoals niet-kerende grondbewerking, chemievrije teelt of nestbescherming. De grond wordt vervolgens toegewezen aan degene met de hoogste score. Tegelijkertijd is de pachtprijs verlaagd, in sommige gevallen van 950 naar 500 euro per hectare. Hierdoor wordt het voor agrarische ondernemers haalbaarder om mee te bewegen met de duurzaamheidsdoelen van de gemeente, zonder dat hun bedrijfsvoering meteen onder druk komt te staan.
De velddemo liet zien dat er wel degelijk het één en ander mogelijk is – chemievrij graan telen op een gezonde bodem, met behoud van opbrengst en meer ruimte voor biodiversiteit. Maar dat lukt alleen als beleid, praktijk en randvoorwaarden goed op elkaar zijn afgestemd.
