'Het Ontwerpatelier was zowel verbredend als verdiepend'
Jantien van den Top is geboren en getogen op de boerderij die hij heeft overgenomen van zijn ouders. Hij boert – met zijn gezin – op een gemengd bedrijf, met koeien, varkens en kippen. Die afwisseling heeft hij nodig en wil hij graag behouden voor de toekomst. Wat die boerentoekomst verder brengt, is voor Jantien nog niet vast omlijnd. Dat bracht hem bij het Ontwerpatelier van LTO: ‘Wat is er nog meer mogelijk met dit bedrijf? Trigger me maar!’
‘We zaten hier in een bedrijfsovername en het was wel lekker om soms even weg te gaan. Om even je hoofd leeg te maken en bij een ander te kijken,’ vertelt Jantien. ‘Wij deden dezelfde excursie als buurman Maas-Jan, we waren ook op zoek naar inspiratie en ideeën. Onze koeienschuur is dertig jaar oud. Tussen nu en tien jaar moet daar een flinke klap geld tegenaan. Ga je dat doen? Kan dat uit? Willen we dat? Dan komt zo’n project als het Ontwerpatelier voorbij en denk je: waarom zou ik niet meedoen? Mensen van adviesbureau Frisse Blikken zaten er ook bij en droegen allerlei ideeën aan. Dat was goed. We stonden er open in: ‘Dit is ons bedrijf, maar wat is er nog meer mogelijk? Trigger me maar!’
Leghennen
Jantien en zijn vrouw begonnen natuurlijk niet blanco aan het Ontwerpatelier. Het bedrijf heeft een historie, zit op een plek met kansen en beperkingen, en Jantien zelf weet heel goed wat hij wel en niet wil. Zo zal hij zijn kippen er niet uit doen: ‘Pluimvee is mijn ding hier. We hebben altijd kippen gehad. Pa en ma wilden op een gegeven moment graag dat ik thuis kwam lopen. ‘Dat is goed,’ zei ik, ‘maar dan bouw ik wel een kippenschuur.’ Ik heb de kippenschuur uitgedacht en in elkaar gezet, daar hebben mijn ouders me de vrije hand in gegeven. We hadden 4000 scharrelkippen, nu hebben we 12.000 biologische leghennen. Toen kon dat opschalen nog. Dat is voor ons een heel belangrijke stap geweest.’
Bodembeheer
Tijdens de excursies deed Jantien nieuwe informatie op, zoals hoe je kunt omgaan met je bodem. ‘Collega’s Breukink en van Buuren zijn hier actief mee bezig. Ik realiseerde me dat er veel meer uit de bodem te benutten valt, maar ook dat het een enorme uitdaging is om dat voor elkaar te krijgen. Zie de kennis maar eens te krijgen en de signalen die het gewas geeft, goed te interpreteren. Dat is best complex, maar ik ben ermee bezig. Laatst is er een scan van ons bedrijf gemaakt waarbij je bedrijf als het ware wordt doorgelicht. Dat levert belangrijke informatie op waar je wat mee kunt. Zo heb ik wat waterbakken aangeschaft, want de koeien hadden iets te weinig gedronken. Dat heeft het concreet al opgeleverd.’ Jantien zou graag meer aan bodembeheer doen op zijn grond, maar loopt ook tegen beperkingen aan: ‘Met de huidige pachtprijzen in relatie tot de recente overname is de grond te duur om zomaar wat te proberen.’
‘Ik realiseerde me dat er veel meer uit de bodem te benutten valt’
Omschakelen
Los van dat bodembeheer heeft Jantien twee stappen laten doorrekenen op hun haalbaar- en betaalbaarheid. Een daarvan was de koeien omschakelen naar biologische melkveehouderij: ‘Dat bleek niet interessant. We zouden moeten zakken in aantal koeien en een jongveestal erbij moeten bouwen. Met de overnamefinanciering erbij ging ik dat financieel niet trekken. Bovendien moest ook vijf ha. huurgrond in omschakeling naar bio en dat wil de verpachter niet. Voorlopig kan dit dus niet, maar dat kan later weer anders zijn.’ Ook stoppen met de koeien en omschakelen naar biologische vleesvarkens werd onderzocht, maar deze optie strandde eveneens: ‘We kregen geen toestemming van de belastingdienst ivm de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). We moeten het bedrijf vijf jaar voortzetten zoals het nu is en dat interpreteren ze vrij zwart-wit. Dus stoppen met melkkoeien is stoppen met een bedrijfsonderdeel en dat mag niet.’
Vogelgriep
De familie van den Top moet dus die periode van vijf jaar volmaken en heeft nog zo’n anderhalf jaar te gaan. Vooral door de kippen loopt het financieel best lekker momenteel, dat is fijn. Toch zou Jantien niet alleen maar kippen willen: ‘Alleen kippen wordt wel saai. Koeien bieden me ook uitdaging. Bovendien: in 2022 was er vogelgriep bij de buren. ’s Morgens kregen we een belletje dat we geruimd zouden worden, ’s avonds stonden we leeg. Stel je voor dat alles pluimvee is. En dan? Als je pech hebt, sta je een half jaar leeg. Wat moet je dan? Ik zag m’n lopende rekening wel langzaam zakken, maar ik was blij dat ik m’n koeien nog had.’
Robotmelken
Jantiens ideale bedrijf over tien jaar, hoe zou dat eruit zien? ‘Pfffff… wensen genoeg,’ verzucht hij, om meteen daarna concreet te worden: ‘Een melkveetak die veel minder tijd vraagt. Alleen al het melken duurt nu twee uur per keer, dat zou ik wel willen terugbrengen tot een uur. Ik moet alleen nog bedenken hoe. Een robot is een optie, maar zo’n machine slaat ontzettend veel gegevens op. Ik word er steeds preciezer in wat er met mijn data gebeurt en wie daar toegang toe heeft. Het is niet de bedoeling dat partijen zonder toestemming met mijn data aan de gang gaan voor hun eigen gewin. Voor mij is de systematiek rondom gebrek aan privacy in de melkveehouderij een flinke frustratie. Dus ik denk niet dat ik op robotmelken zal overstappen.’
Informatie
Om ook een keertje vrijaf te hebben van het melken, heeft Jantien nu elke donderdagavond een melker in de put staan. ‘Ik hoef alleen even de bijzondere koeien te noemen en ‘succes ermee’. Die jongen doet het prima. Ik kan wat langer aan tafel zitten, een kraambezoekje brengen met de kinderen of er is gewoon meer rust. Die donderdagavond houden we erin!’
Op andere momenten is het melken juist een moment voor Jantien om zijn hoofd te ordenen:
‘Een voordeel van twee of drie takken is dat je meer ziet dan wanneer je één tak hebt. Maar ik zit wel veel op m’n telefoon om bij te blijven.Gelukkig lees ik vrij snel en onthoud ik gemakkelijk. Daarom moet ik aan de gang zijn en lekker melken. Ik praat dan hardop en verwerk op die manier een hoop informatie.’ Ook het Ontwerpatelier gaf Jantien stof tot nadenken: ‘Het was verbredend omdat we allerlei opties hebben doorgelicht, maar tegelijk ook verdiepend. We kijken er positief op terug.’
Het Ontwerpatelier
Dat de agrarische sector al jaren in onzekerheid verkeert, is geen geheim. Veel boeren weten niet goed welke kant ze op kunnen met hun bedrijf. LTO Noord is daarom gevraagd om door middel van zogeheten Ontwerpateliers handelingsperspectieven boven water te krijgen.
Vijf boeren gingen, onder leiding van LTO, met externe adviseurs aan de slag om te komen tot toekomstbestendige bedrijfsplannen. De boeren onderzochten verschillende perspectieven die vervolgens vorm kregen in een (ontwerp)bedrijfsplan, gebaseerd op duurzame verdien- en bedrijfsmodellen. Het is de bedoeling dat de bedrijfsplannen andere agrarisch ondernemers in de regio prikkelen en inspireren.
Tekst: Carola van Ruiswijk
