Ontwerpatelier: Maas-Jan van den Top

Waar Maas-Jan van den Top is, is gezelligheid, energie en minstens één nieuw plan dat nodig uitgevoerd moet worden. De melkveehouder hoopt over een paar jaar het bedrijf in de Valk over te nemen, dat al generaties lang in de familie is. Ondanks de lange historie van de Van den Tops op deze plek kijkt Maas-Jan niet zozeer achterom, maar vooruit. Die houding bracht hem op het spoor van het Ontwerpatelier.

Maas-Jan werd in 1985 geboren in Ede en bracht zijn eerste levensjaren door in Lunteren: ‘We woonden aan de Bisschopweg en hadden zeugen en vleesvarkens. In 1996, toen ik elf jaar was, nam mijn vader het bedrijf over van mijn opa, hier aan de Hoge Valksweg. Ik ben de achtste of negende generatie op deze plek. De naam wisselt steeds: Gerrit – Maas – Gerrit – Maas – Gerrit – Maas, enzovoort.’

Gas
‘In 2008 waaide het dak van de oude stal en moesten we wat. We wilden graag verder met melkvee en bouwden een nieuwe stal aan de roséstal. We stopten met de rosés en in 2009 zijn we gaan melken in de nieuwe stal. In 2010 ben ik in de maatschap gekomen. We kochten nog wat quotum en in 2015, toen het quotum eraf ging, dachten we: gas geven! We melken nu zo’n 85 koeien in een melkput. Ik heb iets te weinig jongvee aangehouden, maar ik streef naar acht ton melk per jaar. Op zich gaat het goed, alleen komen we met de huidige eisen en regelgeving wel voor uitdagingen te staan. Die had ik anders ook wel gehad, maar andere uitdagingen.’

Trots
Maas-Jan heeft altijd boer willen worden. Na zijn opleiding in Hoevelaken volgde hij nog twee jaar lang een dag in de week onderwijs aan wat toen de MAS (Middelbare Agrarische School) heette. Dat Maas-Jan door wil als boer, staat buiten kijf, maar hoe, is best een zoektocht. ‘Ik sta open voor vernieuwingen. Persoonlijk denk ik dat die landbouw moet vergroenen, al vind ik dat verrekte moeilijk. Ik vind ook dat wij het als agrarische sector heel goed doen, zeker in vergelijking met landen om ons heen. Ik ben zelf best trots op wat we al hebben bereikt. We verdienen het om geaccepteerd te worden, maar dan moeten we ook stappen zetten.’

Natuurinclusief
Stappen zijn natuurlijk prachtig, maar welke dan? Maas-Jan is welwillend, maar staat ook met twee benen op de grond: ‘Mijn bedrijf en grondpositie is nu zo dat bio worden niet haalbaar is. Maar dat natuurinclusief wil ik mezelf best in verdiepen. De CO₂-uitstoot naar beneden en onze voetprint verkleinen, vind ik interessant en belangrijk. Projectjes hier in de buurt vind ik ook leuk.’ Maas-Jan is voor veel initiatieven te porren. Dat is een grote kracht en tegelijk een valkuil: ‘Als het een beetje loopt, denk ik al gauw: o kijk, dat is ook mooi, dat wil ik ook proberen. Maar dan valt de rest een beetje stil, als je niet uitkijkt.’

Verdienmodel
Aan Maas-Jans enthousiasme ligt het dus niet, maar vergroening heeft een prijskaartje. ‘Iedereen praat over groen doen en iedereen heeft z’n loon, maar wij boeren moeten wel gewoon geld verdienen. Dat is niet erg, maar moet wel gebeuren. Ik moet een bedrijf hebben om tzt over te nemen en om de bank enthousiast te houden. En ik wil ook graag geaccepteerd worden door m’n omgeving. Dus hoe ik meega in die vergroening terwijl ik ook een verdienmodel houd, is wel de vraag. Ik kan voor m’n eigen bedrijf nog niet zeggen: ‘Ik doe dit of dat, en dan komt het wel goed.’

Houtzagerij
Wat kan en wil ik om mijn bedrijf toekomstbestendig te maken/houden? Deze vraag brachten Maas-Jan en zijn vrouw Janike op het spoor van het Ontwerpatelier. ‘We zijn onder andere op excursie bij boerderij de Hooilanden in Bennekom geweest en bij akkerbouwer Arjen van Buuren in de Achterhoek. De gedrevenheid op beide bedrijven was mooi om te zien. Bij de Hooilanden, waar ze een zorgtak hebben, dacht ik: ik kan er eventueel iets bij gaan doen dat geen voedselproductie is. Als risicospreiding, en mensen vind ik ook leuk. Mijn schoonvader heeft een zaag en ik dacht: misschien is een houtzagerij wel wat. ‘Best,’ zei m’n schoonvader, ‘we zetten mijn zaag bij jou neer en als ik zin heb om te zagen, kom ik bij jou zagen.’ Zo zijn we begonnen.’

Wajong
Maas-Jan hoopt dat de zagerij straks zó goed loopt dat hij iemand met hem kan laten meelopen. ‘We hebben met het atelier bijvoorbeeld ook onderzocht of een zorgboerderij wat zou zijn voor ons. Maar we hebben een gezin met vijf jonge kinderen en je zit met diploma’s en certificering. Samen een zorgboerderij opbouwen, doe je niet zomaar. Ik hoop dat ik zoveel werk krijg dat ik bijvoorbeeld een wajonger mee kan laten helpen met hout zagen en het werk op de boerderij. Op zaterdag loopt hier een heel enthousiast jong en dat vind ik geweldig. Om met een of twee man personeel vanuit de wajong samen te werken, is wel een droom. Dat past ook bij mij. Ik wil niet mensen alleen maar bezighouden. Aan het eind van de dag moeten we wel wat geproduceerd hebben. Het hoeft niet hard te gaan, maar het werk moet wel wat opleveren.’

Educatie
Los van het atelier is Maas-Jan ook nog educatieboer geworden. ‘Buurvrouw Conny kwam ermee en ik zei: ‘Als jij het doet, doe ik het ook!’ ‘Best,’ zei ze, ‘ga ik dat regelen.’ Dus toen hebben wij die cursus gedaan en sinds vorig jaar zijn we officieel educatieboer. Met het Nationale Schoolontbijt hadden we honderd kinderen in de stal voor een lekker ontbijt. Heel leuk, maar ook belangrijk, want ik wil graag de ministers en beleidsmakers van de toekomst duidelijk maken dat niet alles vanzelf gaat. We moeten de jeugd betrekken bij voedselproductie, zodat ze snappen wat we doen. Anders krijg je van dat beleid waar we nu mee zitten.’

Mogelijkheden
Het Ontwerpatelier is achter de rug en heeft Maas-Jan, zoals hij zelf zegt, ‘een beeld gegeven’. In dat beeld komen zijn idealisme en nuchterheid weer samen: ‘Iets is pas duurzaam als het blijft. Dus dan moet het wat opleveren, anders moet je er weer mee stoppen. Wij willen graag meedoen met natuurinclusieve landbouw. Zo hebben we vijf ha. grasland doorgezaaid met kruiden, een perceel met akkerranden, een voedselwinterakker en een stuk luzerne. Ik blijf ook volgen wat er aan mogelijkheden geboden wordt vanuit de politiek. Die footprint omlaag, ga ik me in verdiepen, de houtzagerij wil ik nog iets uitbreiden en misschien dus wajongers erbij die elkaar afwisselen. Ik blijf hoe dan ook volgas meedenken en -doen. Daarbij wil ik mensen aan het verstand zien te krijgen dat we als voedselproducenten ook onze kost moeten verdienen. Want dat is gewoon het reële verhaal.’

Meer informatie over Maas-Jans houtzagerij ‘De Groote Ham’ is te vinden is op Facebook en Instagram.